اسلام مي‌فرمايد: در خرج و مخارج بخيل نباشيد و بسيار هم آدم بخيل را
كوبيده است. قرآن مي‌فرمايد:
«و لايحسبن الذين يبخلون بما آتيهم الله من فضله هو خيراً لهم
بل هو شر لهم سيطوقون ما بخلوا به يوم القيامة و لله ميراث السموات و الارض والله
بما تعملون خبير»[1]
كساني كه مالشان را به زن و بچه‌شان نمي‌دهند و زن و بچه‌هايشان را در
رفاه نمي‌گذارند خيال نكنند كه اينها كار خوبي مي‌كنند اينها كار بدي مي‌كنند.
بعد مي‌فرمايد: همين مالشان در روز قيامت طوقي از آتش به گردنشان شده و با همين
طوق و رسوائي در صف محشر مي‌آيند. لذا قرآن مي‌فرمايد: بخل غلط است. يك كسي بتواند
زن و بچه‌اش را در رفاه بگذارد و نگذارد، يك كسي ندارم ندارم ورد زبانش باشد، هرچه
خانمش درخواست مي‌كند مي‌گويد ندارم، بچه‌اش درخواست مي‌كند مي‌گويد ندارم، اگر كم
كم لفظ ندارم عادتش شده باشدو به او بگويند ايمان داري يا نه؟ آن هم مي‌گويد
ندارم. قرآن مي‌گويد بخل نكنيد.اگر براي بخل روايت نداشتيم، آيه نداشتيم جز اين
آيه‌اي كه خواندم بس بود كه در خانه بخيل نباشيم، در جامعه بخيل نباشيم و به
ديگران رسيدگي كنيم. ننگ است، سخت است در روز قيامت خانه‌اش، مستغلاتش، همه پول‌هايش
يك طوقي از آتش به گردنش شود و با اين رسوائي به صف محشر بيايد.
بخل غلط است و از آن طرف اسراف يعني عياشي، زندگي چشم و هم‌چشمي،
زندگي تجملي هم غلط است كه قرآن مي‌گويد جامعه نابود مي‌شود، جامعه به فساد كشيده
مي‌شود.
«و اذا اردنا ان نهلك قرية امرنا مترفيها ففسقوا فيها فحق
عليها القول فدمرناها تدميراً»[2]
آن ملتي كه عياش است، آن ملتي كه زندگي چشم و هم‌چشمي دارد اين ملت
نابودشدني است. و نابود شدنش خيال نكنيد كه مثلاً سيل بيايد يا زمين لرزه بشود
آنها يك دفعه زير خاك بروند. نه. اين وضع نكبت‌باري كه الآن براي دنيا به وجود
آمده است به نام زندگي چشم و هم‌چشمي، به نام زندگي تجملي، اين از هر سيلي، از هر
زلزله‌اي بالاتر است؛ از هر بلائي مشكل‌تر است. شما را به خدا قسم اين نوع زندگي
از اين خرافه‌هائي كه گفتم كدامش از زلزله بالاتر نيست از موشك صدام بالاتر نيست؟
قرآن مي‌گويد: زندگي چشم و هم‌چشمي موجب اين است كه انسان گناه بزرگ انجام دهد.
«واصحاب الشمال ما اصحاب الشمال* في سموم و
حميم* و ظل من يحموم*
لا بارد و لا كريم* انهم كانوا قبل ذلك مترفين* و كانوا يصرون علي الحنث العظيم»[3]
يعني اصحاب دست چپ شوم است؛ چقدر شوم است اينها. در جهنمند
با آن عذاب‌هاي دردناكشان و مي‌فرمايد: آنهايند كه زندگي چشم و هم‌چشمي
داشتند؛ زندگي تجملاتي داشتند. بعد مي‌فرمايد: اينها آنان هستند كه زندگي تجملي
آنها را وادار كرد گناه بزرگ، گناه روي گناه كردند.
قرآن شريف مي‌فرمايد: اصلاً نگذاشتند پيغمبران را هشان را بروند. چه
كساني نگذاشتند؟ عياش‌ها، آنها‌ئي كه زندگي تجملي خود را در خطر ديدند. اين آيه
شريفه كه مي‌فرمايد:
«و ما ارسلنا في قرية من نذير الا قال مترفيها انا بما ارسلتم
به كافرون»[4]
ما هيچ پيغمبري را نفرستاديم جز اينكه مترفين مانع پيشرفت‌شان
شدند و با كمال شهامت در مقابل پيامبرقد علم كردند و گفتند ما تو را قبول نداريم.
اگر زنگ خطري براي زندگي چشم و هم چشمي، براي زندگي تجملي، براي اسراف و تبذير
نبود جز همين آيه‌ي شريفه بس بود كه در زندگي ما اسراف نباشد؛ در زندگي ما تبذير
نباشد؛ در زندگي ما چشم و هم چشمي نباشد.
در معراج‌السعاده آمده است بخيلي به اندازه‌اي بخل داشت كه
مقداري ماست داخل شيشه ريخته بود. شيشه را مي‌گذاشت وسط سفره و به بچه‌هايش گفته
بود كه نانتان را بزنيد به شيشه و نان و ماست بخوريد. يك روز مسافرت رفته بود اين شيشه را در جايي گذاشته و آن را قفل كرده بود. بچه‌ها ديدند پدر
نيامد. اين بچه‌هاي بيچاره آمدند نان را به قفل بزنند و بخورند يك وقت پدر رسيد و
چوب را به سر اينها كشيد كه يك روز نتوانستيد نان خالي بخوريد! اگر زندگي از روي
بخل باشد اين است. راستي آدم بخيل خيلي پست است. خواب از او گرفته مي‌شود، راحتي
از او گرفته مي‌شود. پس زندگي راحت چيست؟ زندگي راحت آن است كه انسان مي‌خواهد يك
غذائي مي‌خواهد بخورد داشته باشد يك مسكن داشته باشد، پوشاك كافي داشته باشد.
در روايت است پيغمبر اكرم(صلي‌الله‌عليه‌وآله) با اصحاب مي‌رفتند.
رسيدند به يك چوپان. از او شير خواستند نداد. حضرت فرمودند: خدا آن‌قدر به تو بدهد
كه نتواني حساب آن را بكني. رسيدند به يك چوپان ديگري درخواست شير كردندخيلي
محترمانه به همه شير داد. حضرت فرمودند كه خدا به اندازه‌ي كفاف به تو بدهد. اصحاب
فرمودند: يا رسول‌الله! آن دعاي اول كه بهتر از اين دها بود. فرمودند: نه. آن دعاي
اول دردسري بيش نيست. آنچه كه انسان مي‌تواند در اين دنيا به آن خوش باشد زندگي
ساده‌ي رفاهي بي‌غل و غش است؛ زندگي بي‌دردسر است. اين زندگي آن است كه زن و شوهر
در آن ضعف اعصاب ندارندو به قول اميرالمؤمنين(عليه‌السلام) زندگي خرجي نه برجي و
الا اگر زندگي برجي شد گردن مردان را به شكست و بندگي مي‌كشاند.
پي نوشت ها:
[1]. سوره آل عمران آيه 179 ترجمه: آنها كه بخل نموده حقوق فقيران را از مالي كه خدا از فضل خويش به
انها داده ادا نمي‌كنند گمان نكنند كه اين بخل به نفع انان خواهد بود بلكه به ضرر
آنهاست چه ان مالي كه به ان بخل ورزيده‌اند روز قيامت زنجير گردن انها شود(و آن
روز هيچ‌كس مالك چيزي نيست) و تنها خدا وارث آسمان‌ها و زمين خواهد بود و خدا به
آنچه انجام مي‌دهيد آگاه است.
[2]. سوره اسراء آيه 16.
ترجمه: و ما چون اهل دياري را بخواهيم(به كيفر گناه)هلاك سازيم متنعمان و راحت‌طلبان
شهر را امر كنيم (به طاعت) ليكن آنها راه فسق و تبهكاري پيش گيرند. در اين صورت بر
آنان تنبيه و عقاب لزوم خواهد يافت آن گاه همه را (به جرم بدكاري) هلاك سازيم.
[3]. سوره‌ي واقعه آيات 45-41 ترجمه: و اصحاب شقاوت(كه نامه عملشان
دست چپ است) آنها در عذاب سموم و آب جوش و سايه‌اي از دود باشند كه نه سرد شود و
نه خوش نسيم گردد. اين عذاب آنها بدين سبب است كه از اين پيش (در دنيا) در ناز و
نعمت بودند و بر گناه بزرگ لجاجت و اصرار داشتند.
[4]. سوره سبأ آيه 34 ترجمه:
و ما هيچ رسولي در دياري نفرستاديم جز آنكه به ناز و نعمت به‌سر برده‌هاي آن ديار
به رسولان گفتند ما به رسالت شما كافريم(و هيچ ايمان و عقيده به شما نداريم).